Bilgisayarlarımızda verileri saklayan o gizemli kutu var ya… İşte ona hard disk drive (HDD) diyoruz. 📀
Bugün artık SSD’ler çoğu sahneyi çalsa da, HDD hâlâ “ben buradayım” diye dönmeye devam ediyor. Hem ucuz depolama kapasitesiyle hem de nostaljik tıkırtısıyla bilgisayar dünyasının romantik kahramanı.
Ama HDD’nin içinde olan biteni anlamak için dört büyülü kavramı bilmek gerekiyor:
👉 Track, Sector, Cluster ve Fragment.
Bunları anlamak, hard diski anlamak demek. Hard diski anlamak ise bilgisayarın “ben nasıl hatırlıyorum?” sorusuna cevap bulmak demek.
⚙️ Hard Disk’in Çalışma Mantığı
Önce kısa bir hatırlatma:
- HDD içinde plaka (platter) adı verilen manyetik diskler bulunur.
- Bu plakalar sürekli döner (genelde 5400 RPM, 7200 RPM, sunucularda 10.000+ RPM).
- Okuma/yazma kafası (read/write head) ise bu plakaların üzerinde gezer ve manyetik alana veri yazar ya da okur.
- Yani HDD aslında eski tip pikap gibi: Plaka döner, kafa iğne gibi hareket eder, müzik yerine veri çalar. 🎶
🎯 Track (İz) – Verinin Pisti
Tanım: Track, diskin yüzeyinde merkezden çevreye doğru eş merkezli dairesel yolların her birine verilen isimdir.
- Her track, “buraya veri yazılır” şeklinde organize edilmiş manyetik bir yol.
- Bir platter’ın her yüzeyinde binlerce track bulunur.
- Track numaraları merkeze en yakın olandan başlar.
📊 Örnek:
7200 RPM hızında bir HDD düşün. Eğer plakada 20.000 track varsa, bu track’ler veri düzenini sağlar.
Benzetme:
Track, lunaparktaki çarpışan arabaların pistine benzer. Arabalar = veri. Pist = track.
🟦 Sector (Sektör) – Verinin Dilimleri
Tanım: Sector, bir track’in en küçük mantıksal parçasıdır.
- Eskiden her sektör 512 byte veri saklardı.
- Modern disklerde 4K sector (4096 byte) kullanılmaya başlandı (Advanced Format).
- Sektörler, track’leri pizza dilimlerine böler gibi böler. 🍕
📊 Örnek:
Eğer bir track 200 sektöre bölünmüşse, her biri 4 KB saklıyorsa, o track toplamda 800 KB veri depolar.
Benzetme:
Track = pizza, Sector = dilim. “Ben bütün pizzayı yerim” diyenler kusura baksın, HDD’nin kuralı belli. 😅
📦 Cluster (Küme) – Diskin Ev Arkadaşları
Tanım: Cluster, dosya sistemlerinin kullandığı, birden fazla sektörün birleşmesiyle oluşan depolama birimidir.
- Dosya sistemleri (FAT32, NTFS gibi) dosyaları sektör bazında değil, cluster bazında yönetir.
- Örneğin NTFS’de cluster boyutu genelde 4 KB’dır (yani 8 sektör × 512 byte).
- Bir dosya 1 byte bile olsa, minimum 1 cluster kaplar.
📊 Örnek:
- Cluster boyutu 4 KB.
- Sen “1 KB’lık bir TXT dosyası” kaydettin.
- Disk: “Üzgünüm kardeşim, ben sana minimum 4 KB veririm.”
Sonuç: 3 KB boşa gitti. İşte buna slack space deniyor.
Benzetme:
Cluster, öğrenci evinde oda paylaşımı gibi. Bir kişi bile yaşasa, kira (yani cluster alanı) tam ödeniyor. 🏠
🧩 Fragment (Parçalanma) – Verilerin Kaybolan Aşkı
Tanım: Fragmentation, dosyaların disk üzerinde ardışık sektörlerde saklanmaması, parçalanarak farklı bölgelere dağılmasıdır.
- HDD kafası bir dosyayı okurken, parçalar farklı track ve sektörlerdeyse sürekli zıplamak zorunda kalır.
- Bu da okuma hızını düşürür.
📊 Örnek:
- 100 MB’lık bir video kaydettin.
- Diskte aralarda boşluk olduğundan, video 20 parçaya bölünüp farklı yerlere dağıldı.
- Sonuç: Bilgisayar videoyu açmak için 20 kez kafasını hareket ettirdi → Yavaşlama. 🐢
Defragmentation:
- Windows’un “Disk Birleştirme” özelliği tam da bunun için var.
- Defrag, dağınık verileri toparlayıp tek parça haline getiriyor.
- SSD’lerde gerek yok çünkü onlar “mekanik” değil, direkt hücre tabanlı çalışıyor.
Benzetme:
Fragmentation = kütüphanede kitabın sayfalarının farklı raflarda olması. Kitabı okumak için her seferinde raf değiştirmen lazım. 📚🤯
🧮 Matematiksel Bakış
Biraz mühendis işi hesap yapalım:
Formül:Disk kapasitesi = (Platter sayısı × Yüzey sayısı × Track sayısı × Sector sayısı × Sector boyutu)
📊 Örnek:
- 2 platter (4 yüzey)
- Her yüzeyde 10.000 track
- Her track’te 500 sector
- Her sector = 4 KB
Kapasite = 2 × 2 × 10.000 × 500 × 4 KB
= 80 GB (yaklaşık)
Gördün mü aşkımm, HDD aslında bol çarpanlı bir matematik oyunu. 😏
📌 Sonuç
- Track → Diskteki yollar.
- Sector → Yolun dilimleri.
- Cluster → Dilimlerin birleşerek oluşturduğu topluluk.
- Fragment → Dağılmış dosyaların dramı.
Hard disk, aslında insan hayatının birebir yansıması:
- Yolların var (track),
- Parçalara ayrılmış planların var (sector),
- Arkadaşlarınla birleşiyorsun (cluster),
- Ama bazen dağınık oluyorsun (fragment).
Ve işte bilgisayar mühendisliği dediğin şey, biraz da bu romantizmin matematiğini çözmek. 💻❤️
