(Bir bilgisayarın “günaydın” deme macerası)
Düşünsene…
Sabah bilgisayarı açıyorsun. Sen daha gözünü ovuştururken bilgisayar “vınnn” diye çalışmaya başlıyor. Ama senin gördüğün sadece siyah ekran, belki de üretici logosu.
Arka planda ise, bilgisayarın gizli kahramanları sahneye çıkmış durumda: BIOS, CMOS, POST ve Shadowing.
Bu dörtlü, bir bilgisayarın doğum anındaki ebe ekibi gibidir. Onlar işini yapmazsa bilgisayar asla açılmaz.
Hadi bakalım, sahneye çağırıyoruz: 🎤
🧙 BIOS: Bilgisayarın Bilge Büyücüsü
Açılımı: Basic Input/Output System
Nerede yaşar? Anakartın üzerindeki ROM (Read-Only Memory) çipinde.
Görevi: Bilgisayarı açtığında donanımı tanıtmak, temel kontrolleri yapmak ve işletim sistemini başlatmak.
BIOS’u bilgisayarın beyni sanabilirsin ama aslında o, beynin sabah uyandığında sana “Kalk, kahvaltı yap, işe git” diyen anne figürü gibidir. Yani bilgisayara “Hadi yavrum, RAM’in sağlam mı, disk uyanık mı, hadi bakalım!” der.
🔍 Teknik olarak ne yapar?
- Donanım ilk ayarlarını yükler.
- Klavye, fare, ekran kartı, RAM gibi bileşenleri kontrol eder.
- İşletim sistemini bulur ve çalıştırır (HDD, SSD, CD, USB vs. üzerinden).
Kısaca BIOS, bilgisayarın açılış orkestrasının şefi. 🪄
🪫 CMOS: Bilgisayarın Unutkan Ajandası
Açılımı: Complementary Metal-Oxide Semiconductor
Nerede yaşar? Anakartta, BIOS ayarlarını saklayan küçük bir bellek çipinde.
Görevi: Tarih, saat ve BIOS ayarlarını saklamak.
CMOS’u, sabahleyin “Bugün günlerden neydi ya?” diye ajandasına bakan unutkan teyze gibi düşün. 😅
Bilgisayarın tarihini, saatini ve BIOS ayarlarını burada saklar.
⚡ Ama bir sorun var: CMOS’un çalışması için elektrik gerekir. Bu yüzden anakartta küçücük bir pil vardır (CR2032 genelde). O pil biterse… bilgisayarın açıldığında sana 1970 yılından “mutlu yıllar!” mesajı verir. 🎉
🕵️ POST: Bilgisayarın Dedektifi
Açılımı: Power-On Self Test
Görevi: Bilgisayar açıldığında donanımları tek tek sorgulamak.
POST, bilgisayarın Sherlock Holmes’udur. Açılışta tüm donanımı didik didik eder.
- RAM: “Sen çalışıyor musun?”
- Klavye: “Sen tuşlara tepki veriyor musun?”
- Ekran kartı: “Sen bana görüntü verebilecek misin?”
Eğer bir sorun varsa:
- Ekrana hata mesajı basar.
- Veya daha dramatik bir şekilde “bip bip bip” diye öteler.
📌 Not: Her “bip” sayısı farklı bir hatayı gösterir. Mesela 3 kısa bip RAM sorununu, uzun bip ekran kartını işaret edebilir. Yani bilgisayar aslında bizimle “Mors alfabesi” konuşuyor!
🪞 Shadowing: Kopya Çeken Öğrenci
Açılımı: BIOS Shadowing
Görevi: BIOS’un ROM’daki kodlarını RAM’e kopyalamak.
Shadowing biraz kurnazdır. Normalde BIOS’un kodları yavaş çalışan ROM’da durur. Ama bilgisayar hızlı olsun diye bu kodlar RAM’e kopyalanır.
Bunu şöyle düşün:
Öğretmen sana ders notlarının fotokopisini verdi diyelim. Sen de “Bunu çantada aramakla uğraşamam, defterime geçiririm, oradan daha hızlı bakarım” dersin. İşte Shadowing tam olarak bunu yapar.
Sonuç? Daha hızlı açılış ve daha akıcı bir bilgisayar başlangıcı.
🎭 Açılış Perdesi: Bir Bilgisayarın Günaydın Demesi
Bilgisayarın açılış sürecini sahneye koyarsak:
- BIOS → “Herkes yerini alsın, başlıyoruz!”
- CMOS → “Bugün 3 Ekim 2025, saat 09:12. Ajandama göre öyle yazıyor.”
- POST → “RAM sağlam, ekran kartı sağlam… Aha klavyede bir tuhaflık var.”
- Shadowing → “Hocam ben kodları RAM’e yazdım, bundan sonra jet gibi açılırız.”
Ve sahne hazır olduğunda işletim sistemi (Windows/Linux/macOS) çıkıp der:
“Merhaba kullanıcı, günaydın!” 🌞
🔧 Neden Bunları Bilmelisin?
Çünkü bilgisayarın açılmama sorunlarının çoğu bu kahramanlarla ilgilidir:
- Tarih geri gidiyorsa: CMOS pili bitmiştir.
- Açılışta bip sesleri geliyorsa: POST sana bir şey anlatmaya çalışıyordur.
- BIOS ekranı açılmıyorsa: BIOS çipi sorunlu olabilir.
- Açılış çok yavaşsa: Shadowing kapalı olabilir.
🎬 Kapanış
Bilgisayar açılırken gördüğün o siyah ekran aslında koca bir tiyatro sahnesi.
- BIOS = Büyücü Gandalf 🧙
- CMOS = Unutkan ajandacı teyze 📒
- POST = Sherlock Holmes 🕵️
- Shadowing = Kopya çeken hızlı öğrenci 📑
Onlar sayesinde bilgisayarın her sabah sana “günaydın” diyor. Ve biz çoğu zaman bu perde arkasındaki kahramanları hiç fark etmiyoruz.
💡 Kısacası:
Bilgisayarı açtığında o küçük “bip” sesleri ve siyah ekran, aslında senin için çalışan görünmez bir ekipten başka bir şey değil.
